Coöperaties bouwen aan een meer duurzame en inclusieve wereld

Jeroen Douglas, directeur ICA over de toekomst van coöperaties

2025 is door de Verenigde Naties uitgeroepen tot het Internationaal Jaar van de Coöperaties. Jeroen Douglas van de International Cooperative Alliance (ICA) deelde tijdens een lezing zijn visie op de rol van coöperaties in de wereldeconomie. Hefboom-collega Marleen Soetemans luisterde aandachtig en deelt haar inzichten in deze blogpost.

Een inspirerende blik op de toekomst

Het Internationaal Jaar van de Coöperaties is een unieke kans om het coöperatief model wereldwijd nog meer in de kijker en op de kaart te zetten. De Nederlander Jeroen Douglas is sinds 2023 directeur van ICA.Coop, het internationaal netwerk voor coöperaties met 315 koepelorganisaties uit 107 landen.

Op uitnodiging van Coopkracht gaf Douglas in Brussel een gesmaakte lezing. En als de grote baas van alle coöperaties naar België komt, zijn we er vanuit Hefboom natuurlijk graag bij. Zijn globale boodschap was duidelijk: het is tijd om het coöperatief model structureel te versterken en een volwaardige plaats te geven in het economisch en politiek debat.

Coöperaties in de kijker

Maar laat ons beginnen met nog even op te frissen wat een coöperatie dan precies is. In de woorden van Jeroen Douglas klinkt dat zo: “Een coöperatie is een autonome vereniging van mensen die vanuit vrijwillige motieven gezamenlijk sociale, economische en culturele behoeften en verlangens hebben. Deze worden via een gezamenlijk bezit in een democratische omgeving in een bedrijfsvorm gegoten.”

Douglas beschouwt het als zijn opdracht om het verhaal van de coöperaties niet alleen meer bekendheid te geven, maar ook om het coöperatief model veel meer een rol van betekenis te laten spelen in de wereldeconomie.

Een onderschat economisch model

Vergis je niet, met meer dan drie miljoen coöperaties wereldwijd en een impact op ruim een miljard mensen is het coöperatieve model al lang geen nichefenomeen meer. Coöperaties voorzien bovendien rechtstreeks werk aan minstens 280 miljoen mensen wereldwijd. Op die manier dragen coöperaties bij aan duurzame economische groei en stabiele, kwalitatief hoogwaardige werkgelegenheid.

Toch blijft de zichtbaarheid ervan in economische en politieke kringen beperkt. Het is ook verbazingwekkend dat in de meeste economische opleidingen nauwelijks aandacht wordt besteed aan coöperaties. Nochtans bieden ze een economisch alternatief dat evenwicht brengt tussen winst en maatschappelijke meerwaarde.

Samen aan de kar trekken

Volgens Douglas is dit gebrek aan aandacht deels te wijten aan een zwak PR-verhaal. Coöperaties hebben geen traditie van luid roepen, terwijl ze in feite een krachtig model bieden dat economische participatie, democratische controle en duurzame ontwikkeling combineert. En dus is er werk aan de winkel voor zowel nationale als internationale koepels en organisaties. Elke coöperatie of organisatie heeft een rol en moet op haar manier en binnen haar mogelijkheden het coöperatief gebeuren luider en breder de wereld indragen.

Ook wij als Hefboom kunnen daartoe bijdragen. Met professor Patrick Develtere als onze voorzitter hebben we alleszins een expert en autoriteit in eigen rangen. Nu nog een kwestie van meer aandacht in het publieke debat en de media te genereren. Ook het postgraduaat coöperatief ondernemen in de schoot van de KU Leuven helpt om het coöperatief model breder ingang te doen vinden.

De impact van coöperaties vergroten

Ook het Internationaal Jaar van de Coöperaties biedt een uitgesproken kans om meer zichtbaarheid en aandacht te genereren. Daarbij kijkt Douglas ook naar de World Summit for Social Development die in november 2025 in Doha plaats vindt. Hier worden belangrijke beslissingen genomen over de toekomst van de wereldeconomie. De conferentie vormt tevens het slotevent voor het Internationaal Jaar van de Coöperaties. De ICA werkt samen met VN-organisaties om tijdens de plenaire zittingen een prominente rol te spelen. Coöperaties moeten er volgens Douglas een plaats aan de tafel krijgen en deel uitmaken van het debat.

Maar hoe versterken we de impact van het coöperatief model? Volgens Douglas ligt de sleutel in samenwerking. “Indien coöperaties wereldwijd hun krachten bundelen, vertegenwoordigen ze 12% van de wereldbevolking. Samen kunnen ze een alternatief economisch systeem uitbouwen dat rechtvaardiger en duurzamer is.”

Coöperatieve principes in een nieuw licht

Douglas stond tijdens de lezing ook stil bij de 7 kernprincipes van coöperaties. Hoewel deze stevig verankerd zijn in de identiteit van de beweging, vraagt de wereld van vandaag om nuance en actualisering. Er komt dan ook een revisie, die tijdens de top in Doha zal worden voorgesteld. Het is boeiend om te zien hoe deze principes worden aangepast aan nieuwe uitdagingen zoals diversiteit, klimaatverandering en technologische evolutie.

Hoog tijd, want de geschiedenis leert ons dat noch door communisme, noch door kapitalisme de wereld er globaal beter aan toe is. Geen van beide economische modellen leidt tot een gelijkmatigere verdeling van de welvaart of tot een duurzame planeet. De Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen van de Verenigde Naties waren een eervolle poging, maar leidden niet tot het gewenste resultaat. Douglas hoopt op een bijsturing van de doelstellingen, waar het coöperatieve model wél een rol zal spelen.

Naar een sterkere toekomst

Het coöperatieve model staat op een kruispunt. In een wereld die steeds meer wordt gedomineerd door winstgedreven multinationals, egotrippende miljardairs en geopolitieke instabiliteit, bieden coöperaties een economisch pad dat zowel sociaal als duurzaam is. Douglas sloot af met een krachtige gedachte: “We bevinden ons in een nieuwe economische cyclus. De voorbije veertig jaar werden gekenmerkt door ongebreideld kapitalisme. De komende veertig jaar liggen open voor een alternatief – en dat alternatief is coöperatief.”

Bij Hefboom geloven we in die toekomst. Door te blijven investeren in sociaal en duurzaam ondernemerschap, bouwen we mee aan een wereld waarin economische activiteit niet alleen over winst gaat, maar ook over mensen. Een wereld waar kleinschalige lokale initiatieven van Noord tot Zuid en van Oost tot West opkomen voor dezelfde waarden en normen. Samen op weg naar een welvarender, sociaal sterker, rechtvaardiger, stabieler, vrediger en gelukkiger bestaan. Het Internationaal Jaar van de Coöperatie is een uitnodiging om samen het verschil te maken. We zullen bij Hefboom niet nalaten om die kans te grijpen.

Meer weten over ICA: https://ica.coop
Meer weten over het Internationaal Jaar van de Coöperaties: www.2025.coop